Thế nào là ‘độ’ trong câu ‘nguyện độ tất cả chúng sinh’?

Con mới gặp một tình huống như sau: Chỗ làm của con có các anh chị kĩ thuật nên nói chuyện rất suồng sã, con cảm thấy như vậy là không tôn trọng người khác. Nhiều lần con muốn góp ý nhưng con nhận thấy động cơ của con vẫn còn chưa tâm sân nên con vẫn chọn im lặng, con chỉ nhận biết tâm sân trong tâm con. Nhưng có lúc con lại sợ như vậy là mềm yếu nhu nhược, người ta sẽ càng được nước. Thầy cho con hỏi những cái ứng xử, góp ý lại ấy có cần thiết không, hay coi tác động bên ngoài đó là một pháp, không bị chạy theo là được thưa thầy?

Đáp: 

– Độ có nghĩa đen là đưa qua sông hay biển, nghĩa trong nhà Phật là đưa tất cả chúng sinh qua khỏi bờ mê đến bến giác. Nhưng thật ra tất cả chúng sinh đây chính là tất cả tâm “sinh, hữu, tác, thành” tạo ra sông mê biển khổ, sinh tử luân hồi, nên mỗi người phải tự mình soi đường dẫn lối để đưa những chúng sinh si mê lầm lạc đó trở về với tâm “không sinh, không hữu, không tác, không thành”. Đó chính là ý nghĩa “tự tánh chúng sinh vô biên thệ nguyện độ” trong nhà Phật, đừng hiểu lầm là cứu độ chúng sinh bên ngoài mà hoài công vô ích.

– Góp ý cũng tốt nhưng tuỳ vào việc góp ý và cách góp ý đó có hiệu quả hay không. Nếu con chưa tìm ra cách có hiệu quả thì chưa nên góp ý. Đợi khi nào đủ bình tĩnh sáng suốt và biết cách nói thế nào cho có hiệu quả mới nên nói. Con cũng nên tìm “đồng minh” trước vì biết đâu cũng có người cùng thấy như con nhưng không dám nói, để khi con nói ra có nhiều người đồng ý, như vậy ý kiến nhiều người sẽ tốt hơn. Hơn nữa cũng tuỳ địa vị của con, nếu con là cấp trên, là đồng cấp hay cấp dưới thì đều phải có cách nói khác nhau sao cho hợp tình thế mới có hiệu quả được.