Hội thảo “Phật giáo vùng Nam bộ: Sự hình thành và phát triển” do Học viện Phật giáo Việt Nam (HVPGVN) tại TP. HCM và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP. HCM đồng đã chính thưc khai mạc vào sáng ngày 10/1/2021, tại cơ sở 2 Học viện (xã Lê Minh Xuân, huyện Bình Chánh). Hội thảo đã đón nhận phát biểu định hướng của chư Tôn đức lãnh đạo GHPGVN, chúc mừng của Ban Tôn giáo Chính phủ, Hội khoa học lịch sử Việt Nam và tham luận của hơn 150 học giả, nhà nghiên cứu.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Viện trưởng HVPGVN tại TP.HCM, Phó Pháp Chủ HĐCM Trưởng lão Hoà thượng Thích Trí Quảng đã khái quát quá trình hình thành và phát triển của Phật giáo vùng Nam Bộ từ lúc đầu thế kỷ XX cho đến nay.
Phật giáo vùng Nam bộ đi đầu về giáo dục Phật giáo với sự ra đời của Phật học đường Lưỡng Xuyên (1934 tại chùa Lưỡng Xuyên, Trà Vinh), Phật học đường Phật Quang (1946 tại Trà Ôn, Vĩnh Long), Phật học đường Liên Hải (1948 tại chùa Vạn Phước, Sài Gòn), Phật học đường Mai Sơn (1948 tại chùa Mai Sơn, Sài Gòn), Phật học đường Nam Việt (1950 tại chùa Sùng Đức, 1951 tại chùa Ấn Quang, Sài Gòn), Phật học viện Huệ Nghiêm (1965 tại chùa Huệ Nghiêm, đổi tên mới Viện Cao đẳng Phật học Huệ Nghiêm 1971, Sài Gòn).
Nổi trội nhất về giáo dục đại học Phật giáo là Viện đại học Vạn Hạnh (1964). Hậu thân của đại học này là Trường Cao cấp Phật học Việt Nam (1984), đến năm 1997, đổi tên thành Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM, hiện đào tạo từ cử nhân đến tiến sĩ Phật học, cũng là nơi đào tạo nội trú về ngành Phật học lớn nhất Việt Nam.
Từ năm 1981 đến nay, vùng Nam bộ còn là nơi hình thành nhiều trường Trung cấp Phật học, Cao đẳng Phật học và Học viện Phật giáo. Ở cấp đại học và hậu đại học, còn có thêm Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội, Học viện Phật giáo Việt Nam tại Huế và Học viện Phật giáo Nam tông Khmer tại TP. Cần Thơ.
Qua đây, Trưởng lão Hoà thượng Viện trưởng cho rằng, Phật giáo vùng Nam bộ không chỉ trở thành nhân tố cấu thành nền tảng văn hóa và con người, mà còn góp phần tạo nên hệ giá trị và bản sắc văn hóa riêng của vùng đất và con người Nam bộ.
Đồng thời, Hoà thượng cũng nhấn mạnh “Hội thảo Phật giáo vùng Nam bộ là sự kế thừa, tiếp nối nguồn mạch của các công trình nghiên cứu trước đó trên một tâm thế, tinh thần mới, đó là nghiên cứu Phật giáo vùng Nam bộ trong bối cảnh xã hội đương đại với tư cách là một hệ hình văn hóa – tôn giáo, nhằm cập nhật, mang lại tính liên tục từ truyền thống đến hiện tại theo tinh thần, chủ thuyết ‘Phật giáo nhập thế và phát triển’.”
Là đơn vị đồng tổ chức Hội thảo, trong diễn văn chào mừng, PGS. Tiến sĩ Ngô Thị Phương Lan – Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã khẳng định “ Phật giáo Việt Nam với tư tưởng nhập thế “Hộ quốc An dân” luôn đồng hành cùng vận mệnh của dân tộc qua các thời kỳ lịch sử. Trong suốt hành trình đó, Phật giáo vùng Nam Bộ có thể được xem là một điểm nhấn quan trọng không chỉ trong công tác Phật sự mà còn góp phần đáng kể vào công cuộc xây dựng đất nước trong lịch sử cũng như trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, tạo nên một sắc thái riêng trong tổng thể văn hóa Phật giáo cả nước.”
Nhận định giá trị thiết thực của Phật pháp, Bà Hiệu trưởng cho rằng, với triết lý sâu sắc về từ, bi, hỷ, xả, giáo hóa con người sống và làm việc thiện, bao dung, độ lượng, Phật giáo đã trở thành một phần của đời sống văn hóa tinh thần của đại đa số quần chúng nhân dân Nam Bộ, trong suốt tiến trình lịch sử khai phá, hình thành, dựng nước và giữ nước trên vùng đất mới này.
Đến chứng minh và phát biểu chỉ đạo, Chủ tich HĐTS GHPGVN Trưởng lão Hoà thượng Thích Thiện Nhơn đã nêu ra 6 luận điểm chính nhằm định hướng Hội thảo kỳ này, bao gồm: phương pháp nghiên cứu, trường phái Phật giáo, giáo phái Phật giáo, vùng Nam bộ là tiền đề phát sanh các tôn giáo mới, về phong trào Phật giáo dấn thân, các đặc điểm của Phật giáo vùng Nam bộ (tính tự do tư tưởng, tính thiết thực hiện tại, tính dung hợp và tích hợp, tính dân tộc, tính quần chúng, tính hội nhập, các thách thức cần vượt qua, Tính thế tục hóa, Tính toàn cầu hóa).
Theo đó, Hoà thượng Chủ tịch cho rằng, hội thảo về Phật giáo vùng Nam bộ lần này nên được nhìn nhận là điểm khởi đầu thú vị, hơn là sự cứu cánh trong chính nó. Ngài mong HVPGVN tại TP.HCM nên tiếp tục tổ chức các hội thảo tiếp theo và biên soạn các sách chuyên khảo về Phật giáo vùng Nam bộ bao gồm cơ sở khoa học, chuẩn xác về niên đại, truyền thừa có cơ sở lý luận, nền tảng triết học, văn hóa tổ chức, văn hóa ứng xử nhằm làm nổi bật những nét đặc trưng của Phật giáo vùng Nam bộ.
Tại lễ khai mạc, Hội thảo cũng đó nhận phát biểu Ban Tôn giáo Chính phủ, Hội khoa học lịch sử Việt Nam, Đại sứ Sri Lanka, tham luận chính của chư Tôn đức Lãnh đạo Giáo hội, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, Uỷ Ban Mật trận Tổ quốc Việt Nam.
Sau lễ khai mạc, Hội thảo sẽ chia ra 5 diễn đàn chính để các học giả trình bày tham luận của mình. Hội thảo “Phật giáo vùng Nam bộ: Sự hình thành và phát triển” xoay quanh 5 nội dung chính gồm: Phật giáo vùng Nam bộ: Sự hình thành và phát triển, Phật giáo vùng Nam bộ trong thế kỷ XX, Các hệ phái Phật giáo và tôn giáo mới tại vùng Nam bộ, Phật giáo Nam tông tại vùng Nam bộ, Phật giáo các tỉnh, thành phố tại vùng Nam bộ.
Đăng Huy
